Einstein – cudowny melancholik ze skrzypcami w tle

Cały świat zna tę nie­po­zor­ną postać – ubra­ną z nie­dba­ło­ścią typo­wą dla ludzi, któ­rzy na co dzień żyją spra­wa­mi zupeł­nie ode­rwa­ny­mi od spraw tego świa­ta, z dłu­gi­mi wło­sa­mi w wiecz­nym nie­ła­dzie, nie­po­zor­ną, drob­ną… Nie chciał być sław­ny i boga­ty, jego naj­głęb­szym pra­gnie­niem było WIEDZIEĆ, wydrzeć świa­tu, a wła­ści­wie Wszech­świa­to­wi jego tajem­ni­cę…

Poza tym inte­re­so­wa­ła go wła­ści­wie tyl­ko muzy­ka, no i może tro­chę koty… Ludziom, któ­rzy go zna­li naj­le­piej, krew­nym i przy­ja­cio­łom, koja­rzył się mimo to przede wszyst­kim z rze­cza­mi naj­prost­szy­mi, nie­mal banal­ny­mi – dźwię­ka­mi skrzy­piec (docho­dzą­cy­mi z… kuch­ni o naj­dziw­niej­szych porach), przy­jem­nym aro­ma­tem faj­ki i nagły­mi wybu­cha­mi grom­kie­go śmie­chu, tak dono­śne­go, że roz­le­gał się po całym domu.

Albert Ein­ste­in uro­dził się 14 mar­ca 1879 roku w Ulm, w Wir­tem­ber­gii na połu­dniu Nie­miec, przy uli­cy Bahn­hof­fstras­se 135. Więk­szość jego krew­nia­ków zaj­mo­wa­ła się drob­nym han­dlem – zdol­no­ści do roz­wią­zy­wa­nia pro­ble­mów mate­ma­tycz­nych odzie­dzi­czył po ojcu. Ein­ste­in senior – mister Her­man – był nie­zwy­kle uta­len­to­wa­ny, ale z powo­du cią­głych kło­po­tów finan­so­wych rodzi­ny nie mógł stu­dio­wać. Nato­miast namięt­ność do muzy­ki (Ein­ste­in uwiel­biał muzy­kę w każ­dej posta­ci – przy gole­niu w łazien­ce pięk­nie gwiz­dał, lubił nucić pod nosem róż­ne melo­die, a gra na skrzyp­cach była jego praw­dzi­wą pasją) odzie­dzi­czył po mat­ce, Pau­li­nie Koch.

Był jesz­cze nie­mow­lę­ciem, kie­dy za namo­wą wuja Jaku­ba, obie­cu­ją­ce­go zło­te góry, rodzi­na Ein­ste­inów prze­nio­sła się do Mona­chium. Tu, ojciec przy­szłe­go wiel­kie­go uczo­ne­go zaj­mo­wał się przez pewien czas wytwa­rza­niem prąd­nic. Inte­res jed­nak upadł i rodzi­na zna­la­zła się na skra­ju nędzy. Alber­to­wi jed­nak jakimś cudem uda­wa­ło się stu­dio­wać. Oże­nił się bar­dzo wcze­śnie. Mał­żeń­stwo zawar­te, jak sam twier­dził „z lito­ści” oka­za­ło się nie tyl­ko ogrom­nym nie­wy­pa­łem, ale na doda­tek wyni­kły z nie­go dal­sze nie­szczę­ścia…

Mile­va Marić, pierw­sza żona Ein­ste­ina była, zgod­nie z opi­nią współ­cze­snych, „brzyd­ka, kula­wa i nie­sym­pa­tycz­na”. Całe oto­cze­nie usi­ło­wa­ło wyper­swa­do­wać ten mariaż dosko­na­le zapo­wia­da­ją­ce­mu się, bar­dzo zdol­ne­mu mło­dzień­co­wi. Na próż­no. Albert inten­syw­nie pra­co­wał, w domu pano­wa­ło napię­cie. Kie­dy na świat w krót­kim cza­sie przy­szło dwóch synów, sytu­acja się pogor­szy­ła. Naj­bo­le­śniej odczu­wał to star­szy syn, Edward. Nie­zwy­kle inte­li­gent­ny i wraż­li­wy nie był w sta­nie znieść domo­wych stre­sów, w koń­cu, jako schi­zo­fre­nik, zna­lazł się w zakła­dzie dla umy­sło­wo cho­rych.

W tym samym 1921 roku, w któ­rym Ein­ste­in odbie­rał nagro­dę Nobla, roz­pa­dło się jego mał­żeń­stwo. Dla­cze­go doszło do tej osta­tecz­nej poraż­ki? Być może dla Mile­ny, Serb­ki, nie­zno­śne oka­za­ło się cią­głe prze­by­wa­nie na obczyź­nie, a na doda­tek nie­ustan­ne prze­pro­wadz­ki – do Szwaj­ca­rii, stam­tąd do Cze­cho­sło­wa­cji i z powro­tem. A może powo­dem była zwy­kła, przy­ziem­na zazdrość? Mile­na rów­nież była fizy­kiem. To nie­uda­ne mał­żeń­stwo nie powstrzy­ma­ło jed­nak uczo­ne­go przed następ­ny­mi eks­pe­ry­men­ta­mi matry­mo­nial­ny­mi. Przy­ja­ciel Ein­ste­ina, Samu­el John­son okre­ślił to jako „triumf nadziei nad doświad­cze­niem”. Bez­sprzecz­nie kolej­ny zwią­zek tym razem z dale­ką kuzyn­ką, Elsą Ein­ste­in, nale­żał do o ile nie nie­uda­nych, to przy­naj­mniej bar­dziej uda­nych niż poprzed­ni. Dru­ga żona wnio­sła co praw­da w posa­gu dwo­je wła­snych dzie­ci – cór­ki Mar­got i Ill­se, ale dziw­nym zrzą­dze­niem losu to wła­śnie jed­na z pasier­bic mia­ła stać się kie­dyś dla uczo­ne­go jedy­nym opar­ciem, jedy­ną bli­ską duszą, wier­ną do koń­ca towa­rzysz­ką ostat­nich dni.

Albert Ein­ste­in wybra­ny został „Czło­wie­kiem XX wie­ku” – okład­ka wyda­nia spe­cjal­ne­go maga­zy­nu „Time” z dnia 31 grud­nia 1999 roku.