Jak MFW niszczył światową gospodarkę

Chri­sti­ne Lagar­de (Fran­cja) od 5.07.2011 r. sze­fo­wa Mię­dzy­na­ro­do­we­go Fun­du­szu Walu­to­we­go i Ange­la Mer­kel, kanc­lerz Niemiec.

Mię­dzy­na­ro­do­wy Fun­dusz Walu­to­wy po raz pierw­szy gło­śno przy­znał się do popeł­nie­nia błę­du. Do tej pory uni­kał roz­li­cza­nia się z kon­se­kwen­cji narzu­ca­nych przez sie­bie pro­gra­mów pomo­co­wych, któ­re przy­no­si­ły wię­cej szkód niż pożytku.

MFW przy­znał, że jego stra­te­gia rato­wa­nia kra­jów przed ban­kruc­twem była błędna

To były prze­pro­si­ny adre­so­wa­ne do setek milio­nów ludzi na całym świe­cie. W tym tygo­dniu w pre­ce­den­so­wym rapor­cie głów­ny eko­no­mi­sta Mię­dzy­na­ro­do­we­go Fun­du­szu Walu­to­we­go Oli­vier Blan­chard przy­znał, że skraj­nie mone­ta­ry­stycz­na stra­te­gia rato­wa­nia kra­jów przed ban­kruc­twem po pro­stu była błęd­na. For­mal­nie rzecz doty­czy­ła tyl­ko Gre­cji. Ale w cią­gu bli­sko 70-let­niej histo­rii (roz­po­czął dzia­łal­ność w grud­niu 1945 r.) Fun­dusz sto­so­wał tę samą recep­tę nie­zli­czo­ną ilość razy, od Argen­ty­ny po Koreę Połu­dnio­wą, od Rosji po Mek­syk, rów­nież Pol­skę. I za każ­dym razem pozo­sta­wiał bar­dzo wie­lu rozgoryczonych.

Wszyst­ko mia­ło wyglą­dać ina­czej. Gdy latem 1944 roku bry­tyj­ski eko­no­mi­sta John May­nard Key­nes jechał na kon­fe­ren­cję w miej­sco­wo­ści Bret­ton Woods w sta­nie New Hamp­shi­re, wyobra­żał sobie, że weź­mie udział w stwo­rze­niu cze­goś na kształt kolej­ne­go New Deal, tyle że na pozio­mie świa­to­wym. Z jego inspi­ra­cji pre­zy­dent Fran­klin Dela­no Roose­velt w latach 30. uru­cho­mił prze­cież bez­pre­ce­den­so­wy plan zabez­pie­czeń spo­łecz­nych i inter­wen­cji pań­stwa, któ­ry wyrwał Ame­ry­kę z naj­więk­sze­go kry­zy­su gospo­dar­cze­go w jej histo­rii. Bry­tyj­czyk rozu­mo­wał logicznie.

Rze­czy­wi­stość oka­za­ła się jed­nak inna. Pierw­sze skrzyp­ce w Bret­ton Woods ode­grał mniej zna­ny przed­sta­wi­ciel USA Har­ry Dexter Whi­te. Dyrek­ty­wy z Bia­łe­go Domu miał jasne: MFW będzie insty­tu­cją odpo­wie­dzial­ną za nad­zór nad nowym sys­te­mem walu­to­wym, któ­re­go ser­cem jest dolar. Jego głów­nym zada­niem będzie wymu­sze­nie spła­ce­nia kolo­sal­ne­go dłu­gu, jakie kra­je zachod­niej Euro­py zacią­gnę­ły u Ame­ry­ka­nów na pro­wa­dze­nie dzia­łań wojen­nych pod­czas II woj­ny światowej.

- Ten układ zna­lazł odzwier­cie­dle­nie w struk­tu­rze władz Fun­du­szu, gdzie skom­pli­ko­wa­ny sys­tem kwot do dziś daje decy­du­ją­cy głos w spra­wach stra­te­gicz­nych Ame­ry­ce. A tak­że w sys­te­mie pra­cy ana­li­tycz­nej, gdzie decy­du­ją­cy­mi kry­te­ria­mi są para­me­try defi­cy­tu budże­to­we­go, dłu­gu publicz­ne­go, rachun­ku bie­żą­ce­go potrzeb­ne do bie­żą­cej obsłu­gi zagra­nicz­nych zobo­wią­zań przez pań­stwo, a nie kosz­ty spo­łecz­ne i poten­cjał wzro­stu gospo­dar­ki – tłu­ma­czy DGP Zsolt Darvas z bruk­sel­skie­go Insty­tu­tu Bruegla.

Pierw­szym kra­jem, któ­ry musiał wystą­pić o pomoc do MFW, oka­za­ła się Fran­cja. Sta­ło się to już w 1947 r. Zruj­no­wa­ny kraj nie miał manew­ru: poza Ame­ry­ką i MFW nie było niko­go, kto mógł­by uru­cho­mić stru­mień pie­nię­dzy zdol­ny posta­wić fran­cu­ską gospo­dar­kę na nogi.

Ale warun­ki, na któ­re musiał przy­stać pre­mier Robert Schu­man, nie były łatwe. Pod­czas gdy Ame­ry­ka zbu­do­wa­ła swo­ją potę­gę pod ochro­ną barier cel­nych, Fran­cja musia­ła teraz zgo­dzić się na otwar­cie ryn­ku na zagra­nicz­ną kon­ku­ren­cję. Ame­ry­ka­nie otrzy­ma­li tak­że otwar­ty dostęp do surow­ców we fran­cu­skich kolo­niach. Pie­nią­dze prze­ka­za­ne Fran­cu­zom w znacz­nym stop­niu poszły na sfi­nan­so­wa­nie impor­tu ame­ry­kań­skich produktów.

- Poro­zu­mie­nie z MFW sta­ło się wzo­rem dla kolej­nych podob­nych umów, któ­re z jed­nej stro­ny sank­cjo­no­wa­ły sys­tem walu­to­wy z Bret­ton Woods, z dru­giej hege­mo­nię gospo­dar­ki ame­ry­kań­skiej – zwra­ca uwa­gę DGP Phi­lip Why­te z lon­dyń­skie­go Cen­ter for Euro­pe­an Reform (CER).