Odkryto bardzo bliskie gwiazdy

Nie­zna­ną wcze­śniej parę gwiazd odkrył nie­da­le­ko Zie­mi ame­ry­kań­ski astro­nom Kevin Luh­man z Uni­wer­sy­te­tu Penn Sta­te. Dzie­li nas od nich tyl­ko 6,5 roku świetl­ne­go. Znaj­du­ją się w gwiaz­do­zbio­rze Żagla i odda­lo­ne są od sie­bie o oko­ło trzy jed­nost­ki astro­no­micz­ne (śred­nie odle­gło­ści Zie­mi od Słoń­ca), czy­li ok. 450 mln km.

WISE J104915.57–531906 – bo tak ten układ nazwa­no – został zauwa­żo­ny z powo­du szyb­kie­go ruchu na nie­bie, któ­ry jest poka­za­ny na zdję­ciach wyko­na­nych w latach od 1978 do 2010 r. przez Digi­tal Sky Survey, Two Micron All-Sky Survey i sate­li­tę WISE. Nie wypa­trzo­no go wcze­śniej, bo gwiaz­dy bar­dzo sła­bo świe­cą. Są brą­zo­wy­mi kar­ła­mi, a więc taki­mi gwiaz­da­mi, któ­re tyl­ko przez krót­ki czas po naro­dzi­nach spa­la­ły deu­ter, a potem reak­cje syn­te­zy jądro­wej w nich zamar­ły, bo mają nie­wiel­ką masę (ponad dzie­sięć razy mniej­szą niż Słoń­ca) i tem­pe­ra­tu­ra w ich wnę­trzach nie osią­gnę­ła pro­gu zapło­nu wodo­ru. W tej chwi­li są po pro­stu roz­grza­ny­mi kula­mi gazu, któ­re stop­nio­wo stygną.

Prof. Luh­man wypa­trzył je wśród miliar­dów źró­deł cie­pła na zdję­ciach nie­ba w pod­czer­wie­ni, któ­re wyko­nał kosmicz­ny tele­skop WISE. Potem potwier­dził odkry­cie za pomo­cą tele­sko­pu Gemi­ni South w Chi­le, dzię­ki któ­re­mu tak­że prze­ko­nał się, że to nie jest poje­dyn­cza gwiaz­da, lecz układ dwóch brą­zo­wych kar­łów. „To była cięż­ka, detek­ty­wi­stycz­na pra­ca – mówi Luh­man.  – Na nie­bie są miliar­dy punk­tów pod­czer­wo­ne­go świa­tła, i zawsze pozo­sta­je zagad­ką, któ­ry z nich – i czy któ­ryś z nich – może być gwiaz­dą sąsia­du­ją­cą z naszym Ukła­dem Słonecznym”.

Po zmie­rze­niu odle­gło­ści oka­za­ło się, że znaj­du­ją się w odle­gło­ści led­wie 6,5 roku świetl­ne­go, są więc na trze­cim miej­scu na liście naszych naj­bliż­szych sąsia­dów. Naj­bli­żej Zie­mi – 4,4 lata świetl­ne stąd – znaj­du­je się układ Alfa Cen­tau­ri, a na dru­gim miej­scu – w odle­gło­ści 6 lat świetl­nych – jest gwiaz­da Bar­nar­da. Na czwar­te spadł zaś Wolf 359, któ­ry znaj­du­je się 7,8 lat świetl­nych od Zie­mi. Być może w pobli­żu ukry­wa się wię­cej nie­zna­nych gwiazd. Kevin Luh­man nie wyklu­cza tak­że, że odkry­te przez nie­go brą­zo­we kar­ły mają tak­że układ planetarny.

Skąd się wzię­ła nazwa WISE J104915.57–531906? Akro­nim „WISE” pocho­dzi od nazwy pro­gra­mu Wide-field Infra­red Survey Explo­rer (40-cen­ty­me­tro­wy tele­skop NASA, schło­dzo­ny do tem­pe­ra­tu­ry ‑257 °C, umiesz­czo­ny 525 km nad powierzch­nią Zie­mi, dzia­ła­ją­cy w latach 2009-11), w ramach któ­re­go układ został odkry­ty. Licz­by po akro­ni­mie ozna­cza­ją współ­rzęd­ne astro­no­micz­ne okre­śla­ją­ce, gdzie znaj­du­ją się te gwiaz­dy. Układ nie ma nazwy potocz­nej. Więk­szy z kar­łów, skład­nik A, nale­ży do typu wid­mo­we­go L, a mniej­szy, skład­nik B, znaj­du­je się na gra­ni­cy pomię­dzy typa­mi L i T. Okres orbi­tal­ny kar­łów wyno­si oko­ło 25 lat.

„Odle­głość do tych brą­zo­wych kar­łów jest tak mała, że trans­mi­sje tele­wi­zyj­ne nada­wa­ne przez nas w 2006 wła­śnie tam docie­ra­ją” – doda­je żar­to­bli­wie Luhman.

Żró­dło: NASA, Pen­n­Sta­te i Wyborcza.pl