Przewodnik po mózgu inwestora

Wystar­czy­ło 2700 lat, by mózg nauczył się, że sko­ro pie­nią­dze uła­twia­ją prze­ży­cie, bo gwa­ran­tu­ją żyw­ność, schro­nie­nie i inne dobra mate­rial­ne, to trze­ba im nadać naj­wyż­szy prio­ry­tet. Anto­nio Dama­sio, słyn­ny neu­ro­bio­log, twier­dzi wręcz: Pie­nią­dze sta­ły się sym­bo­lem isto­ty życia. Nic dziw­ne­go, że ich utra­ta roz­pa­la emo­cje tak, jak atak tygry­sa. Przed­sta­wia­my ele­men­ty mózgu, któ­re cały czas myślą o tym jak zdo­być i pomno­żyć pieniądze.

Mózg odru­cho­wy, sta­no­wią­cy więk­szą część tego co mamy pod czasz­ką, to w isto­cie sys­tem alar­mo­wy, któ­ry ostrze­ga przed poten­cjal­nie śmier­tel­ny­mi zagro­że­nia­mi, np. utra­tą poży­wie­nia, schro­nie­nia czy – od nie­daw­na – pie­nię­dzy. Nie cier­pi utra­ty i sta­nu nie­pew­no­ści. Jego reak­cje są ner­wo­we – szyb­kie i sil­ne – bo takie naj­czę­ściej rato­wa­ły nam życie (np. pod­czas ata­ku lwa). A kto reago­wał spo­koj­nie ginął wraz ze swy­mi genami.

Dużo mniej­szy ale nie mniej waż­ny jest mózg racjo­nal­ny, czy­li dyrek­tor gene­ral­ny rezy­du­ją­cy w korze przed­czo­ło­wej; to on podej­mu­je świa­do­me decy­zje, a uprzed­nio kal­ku­lu­je, prze­wi­du­je, porów­nu­je i syntetyzuje.

1. Bruz­da śródciemieniowa

czy­li pie­nią­dze jak życie; bar­dzo sil­nie reagu­je na groź­bę utra­ty życia i pie­nię­dzy. Dzia­ła jak ekran fil­mo­wy – wizu­ali­zu­je kon­se­kwen­cje przy­szłych dzia­łań. Tym inten­syw­niej, im bar­dziej nie­pew­ny jest ich sku­tek. W ten spo­sób nakrę­ca spi­ra­lę lęku i skła­nia do ner­wo­wych decyzji.

2. Cia­ło migdałowate

czy­li strach przed stra­tą; ośro­dek alar­mo­wy bły­ska­wicz­nie reagu­ją­cy (stra­chem, uciecz­ką lub wręcz pani­ką) na rzad­kie, ale spek­ta­ku­lar­ne zagro­że­nia, jak pożar, wąż czy utra­ta mająt­ku. Po serii finan­so­wych suk­ce­sów znie­czu­la się, czy­niąc inwe­sto­ra nie­ostroż­nym. Po serii wpa­dek skła­nia go zaś do pod­szy­tych pani­ką reak­cji, jak sprze­daż gwał­tow­nie prze­ce­nio­nych papie­rów. A potem znie­chę­ca do aktyw­no­ści na dłuż­szy czas.

3. Jądro ogoniaste

czy­li wykry­wacz przy­czy­no­wo­ści, usil­nie szu­ka związ­ków przy­czy­no­wo-skut­ko­wych (bar­dzo czę­sto irra­cjo­nal­nych, np. nie­bie­ska koszu­la – uda­na trans­ak­cja). Na jego aktyw­ność wpły­wa nie tyl­ko sam zysk, ale też oko­licz­no­ści towa­rzy­szą­ce. To tu rodzi się eufo­ria po kolej­nym finan­so­wym suk­ce­sie, któ­ra dez­ak­ty­wu­je ośro­dek stra­chu w cie­le mig­da­ło­wa­tym i pozba­wia inwe­sto­rów ostroż­no­ści. Ono też każe uwie­rzyć hazar­dzi­stom w ich dobrą passę.

4. Kora przed­nia zakrę­tu obręczy

czy­li nie dam się zasko­czyć; neu­ro­ny tej czę­ści mózgu reagu­ją na zaska­ku­ją­ce lub sprzecz­ne z ocze­ki­wa­nia­mi wyda­rze­nia w mniej niż 0,3 sekun­dy. Np. zasko­cze­nie nie­ty­po­wym kształ­tem jagód chro­ni­ło naszych przod­ków przed zatru­ciem. Naj­więk­sze szan­se prze­ży­cia mie­li ci, któ­rzy na naj­drob­niej­szą róż­ni­cę reago­wa­li naj­więk­szym zasko­cze­niem. Ponie­waż współ­cze­sne ryn­ki są peł­ne nie­spo­dzia­nek, zbyt reak­tyw­ny sys­tem „nie dam się zasko­czyć” moc­no obcią­ża mózg (i ner­wy) gieł­do­we­go gracza.

5. Część pod­ko­la­no­wa zakrę­tu obręczy

czy­li inwe­sty­cyj­ny obłęd; sil­nie reagu­je na kolej­ne wygra­ne. Potra­fi znie­czu­lić nas na ryzy­ko i dopro­wa­dzić nie­mal­że do sta­nu unie­moż­li­wia­ją­ce­go np. sprze­daż akcji, gdy te ostat­nio szły do góry, lub odej­ścia od „szczę­śli­we­go” auto­ma­tu do gry w oba­wie, że ktoś może go prze­jąć (by do tego nie dopu­ścić, nie­któ­rzy gra­cze sto­su­ją… pieluchomajtki).

6. Hipo­kamp

czy­li kupuj to, co znasz; sta­no­wi wylę­gar­nię emo­cjo­nal­nych wspo­mnień. Jego komór­ki oży­wia­ją się na widok zna­jo­mych miejsc czy osób. Hipo­kamp spra­wia, że chęt­niej kupu­je­my akcje firm dłu­żej nam zna­nych lub tej, w któ­rej pracujemy.

7. Jądro półleżące

czy­li ocze­ki­wa­nie nagro­dy, szu­ka sche­ma­tów poprze­dza­ją­cych nagro­dę, czym nie­któ­rzy tłu­ma­czą sła­bość gra­czy do wykre­sów ana­li­zy tech­nicz­nej. Ale przede wszyst­kim spra­wia, że nasz mózg jest o wie­le bar­dziej aktyw­ny, gdy ocze­ku­je­my na zysk, niż gdy rze­czy­wi­ście go osiągamy.

8. Miej­sce wydzie­la­nia dopaminy

czy­li szczę­ście po far­cie, sys­tem dopa­mi­no­wy lubi być zaska­ki­wa­ny – sil­niej reagu­je na nowe niż zna­ne bodź­ce. Dzię­ki nie­mu czu­je­my satys­fak­cję z nie­ocze­ki­wa­ne­go zysku, któ­ra po kil­ku wygra­nych z rzę­du przy­bie­ra na sile tak, jak u nar­ko­ma­na po koka­inie. Ale też upo­je­ni suk­ce­sem podej­mu­je­my kar­ko­łom­ne decy­zje finan­so­we. Jak pod­su­mo­wał ame­ry­kań­ski neu­ro­bio­log Read Mon­ta­gue, „gdy­by nie gorącz­ka dopa­mi­ny, nasi przod­ko­wie zagło­dzi­li­by się w jaski­niach, a współ­cze­śni inwe­sto­rzy trzy­ma­li­by wszyst­kie pie­nią­dze w skarpecie”.

Artur Wło­dar­ski

Źró­dło: Wyborcza.biz