Thomas Jefferson – bardzo wszechstronny prezydent USA

Amerykański Leonardo Da Vinci

Tho­mas Jef­fer­son (1743–1826) był posta­cią nie­zwy­kłą w swo­ich cza­sach i był­by zapew­ne posta­cią rów­nie nie­zwy­kłą w cza­sach obec­nych. Bowiem nie tyl­ko był poli­ty­kiem i mężem sta­nu, ale tak­że pisa­rzem i praw­ni­kiem, far­me­rem i archi­tek­tem, muzy­kiem i lin­gwi­stą, filo­zo­fem i przy­rod­ni­kiem, geo­gra­fem i mier­ni­czym, etno­gra­fem i pale­on­to­lo­giem, bota­ni­kiem i wyna­laz­cą. Wyna­lazł m.in. krze­sło obro­to­we, krze­sło skła­da­ne, skła­da­ną dra­bi­nę, auto­ma­tycz­nie zamy­ka­ją­ce się drzwi, maszy­nę do obrób­ki kono­pi, urzą­dze­nie do pomia­ru dystan­su prze­cho­dzo­ne­go pie­szo i urzą­dze­nie do kopio­wa­nia listów.

Kim wła­ści­wie Jef­fer­son nie był? Inte­re­so­wał się wszyst­kim: fizy­ką i cał­ka­mi, zja­wi­ska­mi zacho­dzą­cy­mi w przy­ro­dzie i zacho­wa­niem zwie­rząt, regu­ła­mi gra­ma­ty­ki i warun­ka­mi życia Murzy­nów na San Domin­go. Rów­no­le­gle pro­wa­dził wyko­pa­li­ska i pisał trak­ta­ty o pra­wach czło­wie­ka oraz roz­pra­wy filo­zo­ficz­ne. Dla jed­nych był geniu­szem swo­ich cza­sów, wiel­kim inte­lek­tu­ali­stą, ame­ry­kań­skim Leonar­do da Vin­ci. Dla innych – hochsz­ta­ple­rem, ate­istą, agen­tem fran­cu­skim, znie­na­wi­dzo­nym libe­ra­łem i czło­wie­kiem bar­dzo podej­rza­nym.

Pre­zy­dent John Ken­ne­dy zapro­sił kie­dyś na przy­ję­cie do Bia­łe­go Domu wszyst­kich żyją­cych ame­ry­kań­skich lau­re­atów Nagro­dy Nobla. Wita­jąc ich powie­dział, że jest to „naj­więk­sze zgro­ma­dze­nie talen­tów, jakie mia­ło miej­sce w Bia­łym Domu z wyjąt­kiem być może momen­tów, kie­dy Tho­mas Jef­fer­son samot­nie jadał tu kola­cję”.

Ame­ry­kań­ski bank­not dwu­do­la­ro­wy z Tho­ma­sem Jef­fer­so­nem (jest ich sto­sun­ko­wo mało w obie­gu w porów­na­niu z inny­mi o nomi­na­le do 100$) oraz fla­ga Sta­nów Zjed­no­czo­nych (15 gwiazd) z okre­su pre­zy­den­tu­ry Jef­fer­so­na (1801–1809).

Autor Deklaracji Niepodległości

W latach 1775–76 Jef­fer­son był dele­ga­tem Wir­gi­nii na Kon­gre­sie Kon­ty­nen­tal­nym. Tu opra­co­wał pro­jekt Dekla­ra­cji Nie­pod­le­gło­ści, któ­ry po pew­nych popraw­kach został przy­ję­ty. 4 lip­ca 1776 r. Dekla­ra­cja Nie­pod­le­gło­ści zosta­ła pro­kla­mo­wa­na i dzień ten obcho­dzo­ny jest dziś jako świę­to naro­do­we Sta­nów Zjed­no­czo­nych.

Histo­ry­ków ame­ry­kań­skich nie­kie­dy zadzi­wia fakt, że Dekla­ra­cja Nie­pod­le­gło­ści zosta­ła pod­pi­sa­na bar­dzo szyb­ko. Jef­fer­son, autor tego waż­ne­go w histo­rii Sta­nów Zjed­no­czo­nych doku­men­tu, z wła­ści­wym sobie poczu­ciem humo­ru wyja­śniał tę spra­wę nastę­pu­ją­co: „Kie­dy spra­wa pro­kla­mo­wa­nia nie­pod­le­gło­ści sta­nę­ła przed Kon­gre­sem, jego obra­dy odby­wa­ły się w pobli­żu staj­ni wynaj­mu­ją­cej konie. Człon­ko­wie Kon­gre­su nosi­li krót­kie bry­cze­sy, jedwab­ne poń­czo­chy i trzy­ma­li w rękach chu­s­tecz­ki, za pomo­cą któ­rych opę­dza­li się od much, któ­re obsia­da­ły im nogi. Było to tak dokucz­li­we, że znie­cier­pli­wie­ni człon­ko­wie Kon­gre­su spie­szy­li się. Przy­spie­szy­ło to i zachę­ci­ło do szyb­kie­go zło­że­nia pod­pi­sów pod tym wiel­kim doku­men­tem.

Wszy­scy ludzie rodzą się rów­ni

- Tho­mas Jef­fer­son (Dekla­ra­cja Nie­pod­le­gło­ści USA)

Dekla­ra­cja Nie­pod­le­gło­ści była świa­tłym, postę­po­wym doku­men­tem. Zawie­ra­ła tezy wyra­ża­ją­ce wia­rę w rozum i roz­są­dek ludz­ki. Był to pro­test prze­ciw tyra­nii, w obro­nie nie­zby­wal­nych praw czło­wie­ka, pra­wa do życia, wol­no­ści i dąże­nia do szczę­ścia. Dekla­ra­cja pod­kre­śla­ła, że zada­niem rzą­du jest zapew­nie­nie i utrwa­le­nie tych praw, nie zaś ich ogra­ni­cze­nie. Jeśli rząd nie speł­niał tych zadań, oby­wa­te­le mie­li pra­wo i obo­wią­zek zbun­to­wać się prze­ciw rzą­do­wi i zastą­pić go innym.

W 1779 r. Jef­fer­son zgło­sił w legi­sla­tu­rze Wir­gi­nii pro­jekt usta­wy o wol­no­ści wyzna­nia, któ­ry przy­ję­ty został dopie­ro w 1786 r. Usta­wa ta stwier­dza­ła, że nikt nie może być zmu­szo­ny do uczest­ni­cze­nia, popie­ra­nia jakiej­kol­wiek reli­gii i prak­tyk reli­gij­nych.

Bio­gra­fo­wie Jef­fer­so­na zgod­nie pod­kre­śla­ją, że ten nie­zwy­kle oświe­co­ny, wykształ­co­ny i mądry czło­wiek był kiep­skim mów­cą. Nie tyl­ko, że nie był ora­to­rem, ale ton jego gło­su, być może z powo­du defek­tu gar­dła i strun gło­so­wych, był suchy, nie­przy­jem­ny. Mówie­nie spra­wia­ło Jef­fer­so­no­wi trud­no­ści, a nawet ból. W związ­ku z tym, jak tyl­ko mógł, uni­kał publicz­nych prze­mó­wień. Wolał w samot­no­ści pisać. Był mistrzem sło­wa. Spod jego pió­ra wycho­dzi­ły zna­ko­mi­te tek­sty.

Pod­pi­sa­nie dekla­ra­cji nie­pod­le­gło­ści, uza­sad­nia­ją­cej pra­wo Trzy­na­stu Kolo­nii bry­tyj­skich w Ame­ry­ce Pół­noc­nej do wol­no­ści i nie­za­leż­no­ści od kró­la Wiel­kiej Bry­ta­nii, Jerze­go III. Ogło­szo­na 4 lip­ca 1776 w Fila­del­fii.