Van Gogh: obłędny malarz, obłędne obrazy, obłędne ceny

Czy to nie dziw­ne, że świa­to­we salo­ny i kone­se­rzy sztu­ki, mówiąc o van Goghu, czy o jego przy­ja­cio­łach – Gau­gu­inie, Toulo­use-Lau­tre­cu czy Cézan­nie wyma­wia­ją ich nazwi­ska nie­mal z naboż­ną czcią, pod­czas gdy wszy­scy z nich w cza­sach w któ­rych przy­szło im żyć, nie­zna­ni, przy­mie­ra­li gło­dem, osa­mot­nie­ni, popa­da­li w obłą­ka­nie, cho­ro­by psy­chicz­ne i wiel­ką bie­dę? Dziś, na liście naj­droż­szych obra­zów w histo­rii, utwo­ry van Gogha wyce­nio­ne są na kwo­tę 729 milio­nów dola­rów (7 dzieł). Ich war­tość prze­wyż­sza jedy­nie Pablo Picas­so (1.001 miliar­da dola­rów za 10 płó­cien), trze­ci jest Andy War­hol (612 mln dola­rów, 7 obra­zów).

Vin­cent van Gogh to jeden z tych gigan­tów, któ­re­mu uda­ło się „tra­fić pod strze­chy”. Jego nie­śmier­tel­ne sło­necz­ni­ki powie­la­ne w nie­skoń­czo­nej ilo­ści repro­duk­cji na rów­ni z „pikas­sa­mi” sta­ły się kano­nem kul­tu­ry maso­wej. Ale zapew­ne bar­dzo nie­wie­lu posia­da­czy „sło­necz­ni­ków” wie­dzia­ło i wie, kto jest ich auto­rem, a jesz­cze mniej jak nie­zwy­kłe było jego życie…

„Jeśli cho­dzi o moją pra­cę, nara­zi­łem dla niej życie, a rozum mój zała­mał się” – mówił o sobie. „Ten czło­wiek osza­le­je kie­dyś, albo wyprze­dzi swo­ją epo­kę o stu­le­cia” – to pro­roc­two fran­cu­skie­go impre­sjo­ni­sty Camille’a Pis­sar­ro o współ­cze­snym mu van Goghu mia­ło spraw­dzić się co joty.

Van Gogh, syn holen­der­skie­go duchow­ne­go w mło­do­ści imał się róż­nych zajęć – w Lon­dy­nie był sprze­daw­cą w czymś na kształt naszej DESY, w Amster­da­mie pod­jął stu­dia teo­lo­gicz­ne. Twór­ca jed­ne­go z naj­słyn­niej­szych obra­zów świa­ta do 25 roku życia nie miał w ręku pędz­la. To brat Theo, czło­wiek, któ­ry miał na arty­stę naj­więk­szy wpływ, po raz pierw­szy posta­wił go przed szta­lu­ga­mi. To zawa­ży­ło na całym dal­szym życiu Vin­cen­ta.

Pierw­sze jego dzie­ła powsta­ły w Lon­dy­nie, ale dopie­ro wyjazd do Pary­ża, pozna­nie takich sław jak choć­by Paul Gau­gu­in uczy­nił z nie­go arty­stę, utwier­dził w wybo­rze dro­gi.

W 1888 roku van Gogh wyjeż­dża na połu­dnie Fran­cji, do Arles, i tutaj odnaj­du­je… sie­bie. Kra­jo­braz Połu­dnia, a przede wszyst­kim świa­tło, ogrom­na ilość świa­tła roz­la­ne­go po łagod­nym pej­za­żu Pro­wan­sji, któ­re­go bra­ku nawet nie uświa­da­miał sobie w mgli­stym Lon­dy­nie, sta­je się dla nie­go natchnie­niem na wie­le lat. To dopie­ro wte­dy, dopie­ro w Arles powsta­ły obra­zy, co do autor­stwa któ­rych nawet teraz, nie może być naj­mniej­szej wąt­pli­wo­ści, bo wszyst­kie noszą pięt­no genial­ne­go Holen­dra.

Ten wycho­wa­nek impre­sjo­ni­stów, entu­zja­sta puen­ty­li­zmu, ule­ga też fascy­na­cji sztu­ką japoń­ską. To stąd moc­na linia zamy­ka­ją­ca kształ­ty na jego obra­zach. Ale to nie wszyst­ko. Nie było­by tych płó­cien, a na pew­no nie sta­ły­by się one zna­ny­mi na całym świe­cie „van­go­ga­mi”, gdy­by nie namięt­na, nie­po­ha­mo­wa­na natu­ra ich twór­cy, któ­ry malu­jąc znaj­do­wał ujście dla lęków, fobii, stra­chów…

Nie­ste­ty, nawet w sie­lan­ko­wym oto­cze­niu połu­dnia Fran­cji nie zna­lazł van Gogh uko­je­nia. Wra­ca­ły wspo­mnie­nia lat prze­ży­tych w Lon­dy­nie, Hadze, Pary­żu, kobiet, któ­re kochał z wła­ści­wym sobie żarem i „dzi­ko­ścią ser­ca”, prze­waż­nie bez wza­jem­no­ści. Tak było prze­cież w Lon­dy­nie z Urszu­lą, potem z ete­rycz­ną Kay Vos w Amster­da­mie. Jedy­ną kobie­tą, z któ­rą zwią­zał się na dłu­żej była, o iro­nio losu, pra­wie zupeł­nie mu obo­jęt­na Kry­sty­na. Cięż­ki, tro­chę nie­zdar­ny z ruda­wym zaro­stem i prze­ni­kli­wy­mi zie­lon­ka­wy­mi ocza­mi nie był praw­do­po­dob­nie dla współ­cze­snych ide­ałem męskiej uro­dy.

Vincent van Gogh – lista najdroższych obrazów (2015 r.)

Taras kawiar­ni w nocy (The Cafe Ter­ra­ce on the Pla­ce du Forum, Arles, at Night) – obraz Vin­cen­ta van Gogha nama­lo­wa­ny we wrze­śniu 1888 pod­czas poby­tu arty­sty w miej­sco­wo­ści Arles. Tech­ni­ka wyko­na­nia: olej na płót­nie. Roz­miar 81,0 × 65,5 cm. Znaj­du­je się w Muzeum Kröl­ler-Mül­ler Museum w Otter­lo (Holan­dia).