Zakochany mózg – co się dzieje, gdy mówimy „kocham”

Gdy­by auto­rzy walen­tyn­ko­wych kar­tek, nie chcąc popa­dać w ruty­nę, zechcie­li uka­zać na nich praw­dzi­we sie­dli­sko miło­ści, musie­li­by zamiast czer­wo­ne­go ser­ca nama­lo­wać jasno­brą­zo­wy, moc­no pofał­do­wa­ny mózg. Cóż, może to nie było­by takie ład­ne, ale za to zgod­ne z praw­dą.

To zadzi­wia­ją­ce, że w potocz­nym i wciąż powszech­nym mnie­ma­niu to ser­ce koja­rzy­my z życiem uczu­cio­wym, jak­by nic się nie zmie­ni­ło od cza­sów Ary­sto­te­le­sa, któ­ry nazwał ten organ pierw­szym i naj­waż­niej­szym. Po nim, przez bli­sko 1900 lat, uzna­wa­no je za cen­tral­ny ośro­dek emo­cji – aż do 1628 r., kie­dy angiel­ski fizjo­log Wil­liam Harvey wyja­śnił jego praw­dzi­wą funk­cję – pom­py tło­czą­cej krew do naczyń.

Nie zde­gra­do­wa­ło to jed­nak utrwa­lo­nej w języ­ku i tysią­cach arty­stycz­nych dzieł ser­co­wej sym­bo­li­ki. Bo kie­dy w 1967 r. media z napię­ciem śle­dzi­ły każ­dy ruch skal­pe­la dr. Chri­stia­ana Bar­nar­da, któ­ry w RPA doko­ny­wał pio­nier­skie­go prze­szcze­pu ser­ca, żona pacjen­ta drża­ła ze stra­chu, że po wyj­ściu z nar­ko­zy sta­nie się on innym czło­wie­kiem i prze­sta­nie ją kochać. „Jak wszy­scy sądzi­łam, że ser­ce kon­tro­lu­je wszel­kie nasze uczu­cia i naszą oso­bo­wość” – przy­zna­ła po ope­ra­cji.

A oto receptura na miłość

To jed­nak nie w ser­cu, lecz w mózgu rodzi się i trwa wszel­ka namięt­ność. Tak jak zazdrość, pożą­da­nie, przy­wią­za­nie, rów­nież lęk przed utra­tą uko­cha­nej oso­by. Te wszyst­kie emo­cje, mniej lub bar­dziej bez­po­śred­nio zwią­za­ne z miło­ścią, prze­ży­wa­my za spra­wą hor­mo­nów i sub­stan­cji che­micz­nych krą­żą­cych mię­dzy komór­ka­mi ner­wo­wy­mi. Chce­cie poznać prze­pis na miłość? Trze­ba zaj­rzeć do labo­ra­to­riów neu­ro­bio­lo­gów, któ­rzy z coraz więk­szą uwa­gą przy­glą­da­ją się swo­istej burzy che­micz­nej, wznie­ca­nej przez amo­ry.

„Odmierz kil­ka kro­pel dopa­mi­ny i połącz w rów­nej pro­por­cji z nora­dre­na­li­ną” – tak mógł­by wyglą­dać począ­tek recep­tu­ry na syrop, któ­ry zapew­ni miłość tyleż namięt­ną, co peł­ną eufo­rii. Dodaj feny­lo­ety­lo­ami­ny, a będziesz wiel­bić uko­cha­ną oso­bę bez wzglę­du na jej wady. Wymie­szaj z dużą ilo­ścią mono­ami­no­ok­sy­da­zy i wazo­pre­sy­ny, by zapew­nić sobie sta­łość w uczu­ciach. Jesz­cze odro­bi­na oksy­to­cy­ny, któ­ra niczym szczyp­ta pie­przu w potra­wie wyostrzy zmy­sły oraz spo­tę­gu­je uczu­cie roz­ko­szy. I już! Spo­rzą­dzo­ną mik­stu­rę nale­ży przyj­mo­wać regu­lar­nie, naj­le­piej tuż przed snem, by wyci­szo­ny orga­nizm mógł łatwiej przy­swo­ić wszyst­kie skład­ni­ki.

Cóż, gdy­by to było takie pro­ste! Magię miło­ści być może łatwo spro­wa­dzić do reak­cji che­micz­nych, ale trud­no uwie­rzyć, by naukow­com uda­ło się wypro­du­ko­wać w labo­ra­to­riach esen­cję zdol­ną obu­dzić w kim­kol­wiek stan zako­cha­nia. Nie­któ­rzy zra­zu mogli­by ją nazwać tok­sy­ną zatru­wa­ją­cą sza­re komór­ki, bo miło­sne zadu­rze­nie coraz czę­ściej bywa porów­ny­wa­ne do kry­zy­sów psy­chicz­nych, źle wpły­wa­ją­cych na codzien­ne funk­cjo­no­wa­nie i wypa­cza­ją­cych rze­czy­wi­stość.

Miłość na zdrowie

Miłość uza­leż­nia i może być przy­czy­ną ner­wi­cy natręctw – twier­dzi mię­dzy inny­mi psy­chia­tra Dona­tel­la Maraz­zi­ti (kon­takt) z uni­wer­sy­te­tu w Pizie. Nie jest to jedy­na badacz­ka namięt­no­ści, któ­ra w uczu­ciach dopa­tru­je się zna­mion cho­ro­by.

Helen Fisher (kon­takt), antro­po­loż­ka z Rut­gers Uni­ver­si­ty w Nowym Jor­ku i Arthur Aron, psy­cho­log ze Sto­ny Bro­ok Uni­ver­si­ty w Nowym Jor­ku, za pomo­cą bar­dzo wyra­fi­no­wa­nej apa­ra­tu­ry ska­nu­ją­cej aktyw­ność poszcze­gól­nych czę­ści tkan­ki mózgo­wej odna­leź­li u osób zako­cha­nych wie­le ana­lo­gii do zabu­rzeń przy­pi­sy­wa­nych ludziom cho­rym – natręt­ne myśli sta­le krą­żą­ce wokół oblu­bień­ca, obse­syj­ną potrze­bę bli­sko­ści, stan uza­leż­nie­nia.

Oczy­wi­ście nie ozna­cza to, że miłość jest uczu­ciem złym i nale­ży się jej wystrze­gać tak jak zgub­nych nało­gów! Spo­ro badań poka­zu­je, że zako­cha­nie słu­ży zdro­wiu, a ludzie pozo­sta­ją­cy w wie­lo­let­nich związ­kach dłu­żej żyją. W dodat­ku świa­do­mość, że miłość może dopro­wa­dzić do sza­leń­stwa – na szczę­ście trwa­ją­ce­go dość krót­ko – daje wska­zów­kę, jak popra­wić mię­dzy­ludz­kie rela­cje, polep­szyć mał­żeń­skie sto­sun­ki i oży­wić roman­tycz­ne dozna­nie, któ­re kie­dyś roz­kwi­tło, ale z upły­wem cza­su przy­ga­sło na sku­tek ruty­ny i przy­zwy­cza­je­nia.

Helen Fisher, przy oka­zji swo­ich badań nad wpły­wem miło­ści na ośrod­ko­wy układ ner­wo­wy, porów­na­ła obra­zy mózgu z magne­tycz­ne­go rezo­nan­su jądro­we­go osób będą­cych w fazie zako­cha­nia z tymi, u któ­rych namięt­ność natra­fi­ła na poważ­ny kry­zys. Tej gru­pie poka­zy­wa­no naj­pierw zdję­cia ludzi, do któ­rych nie prze­ja­wia­li żad­nych uczuć, a następ­nie foto­gra­fie twa­rzy osób, któ­re bar­dzo kocha­li. I to wła­śnie te zdję­cia, w porów­na­niu z przed­sta­wia­ją­cy­mi neu­tral­ne posta­cie, wyzwa­la­ły w ośrod­ko­wym ukła­dzie ner­wo­wym wydzie­la­nie dopa­mi­ny. Tego same­go związ­ku, któ­rym mózg zosta­je zala­ny, gdy odczu­wa­my przy­jem­ność lub wpa­da­my w sidła nało­gu.