Tajemnica nieśmiertelności człowieka tkwi w… meduzie

To odkry­cie pod­wa­ży­ło pod­sta­wo­we pra­wo natu­ry – rodzisz się, a potem umie­rasz. Tur­ri­top­sis dohr­nii, jeden z gatun­ków stuł­bio­pła­wa, cha­rak­te­ry­zu­je to, że jego komór­ki mogą się róż­ni­co­wać w nie­skoń­czo­ność. – Gdy­by uda­ło nam się odkryć, w jaki spo­sób im się to uda­je, mogli­by­śmy dać ludziom nie­śmier­tel­ność – uwa­ża Shin Kubo­ta, któ­ry zaj­mu­je się nie­zwy­kłym stuł­bio­pła­wem od 15 lat. Histo­rię jego zma­gań opi­sał „New York Times”.

„Minę­ły 4 tysią­ce lat – nie­wie­le wię­cej upły­nę­ło od momen­tu, w któ­rym zaczę­li­śmy odmie­rzać czas – od kie­dy Gil­ga­mesz mówił Utna­pisz­ti, że sekret nie­śmier­tel­no­ści tkwi w kora­lu na dnie oce­anu. Czło­wiek nie­śmier­tel­ny byt odkrył jed­nak dopie­ro w 1988 r. – i rze­czy­wi­ście żył on na dnie oce­anu” – tak zaczy­na się okład­ko­wy esej Natha­nie­la Richa z „New York Times Maga­zi­ne”.

„Nie­śmier­tel­na medu­za”, „medu­za Ben­ja­mi­na But­to­na”

Odkry­cia – jak przy­po­mi­na Rich – doko­nał przy­pad­kiem nie­miec­ki stu­dent bio­lo­gii mor­skiej mają­cy nie­wie­le ponad 20 lat. Chri­stian Som­mer spę­dzał waka­cje na wło­skim wybrze­żu, gdzie prze­pro­wa­dzał bada­nia nad stuł­bio­pła­wa­mi, nie­wiel­ki­mi bez­krę­gow­ca­mi, któ­re w zależ­no­ści od fazy życio­wej mogą przy­po­mi­nać albo medu­zę, albo koral. Wśród setek orga­ni­zmów, któ­re zebrał pod­czas swo­ich mor­skich poszu­ki­wań, zna­lazł się ówcze­śnie mało zna­ny naukow­com gatu­nek zwa­ny Tur­ri­top­sis dohr­nii. Dziś jest on zna­ny jako „nie­śmier­tel­na medu­za” albo „medu­za Ben­ja­mi­na But­to­na”.

Som­mer umie­ścił swo­je zna­le­zi­ska na szal­kach Petrie­go, by móc obser­wo­wać ich pro­ce­sy roz­rod­cze. Po paru dniach zauwa­żył jed­nak coś dziw­ne­go – Tur­ri­top­sis dohr­nii odma­wiał zakoń­cze­nia swo­je­go żywo­ta. Zamiast tego zaczy­nał się odmła­dzać, aż wra­cał do naj­wcze­śniej­szej fazy swo­je­go roz­wo­ju – i od tego momen­tu ponow­nie zaczy­nał się roz­wi­jać nor­mal­nie.

Nie­miec­ki stu­dent na począt­ku nie pojął wagi swo­je­go odkry­cia. Musia­ło minąć 8 lat, zanim pierw­szy raz uży­to w sto­sun­ku do tego dziw­ne­go stuł­bio­pła­wu okre­śle­nia „nie­śmier­tel­ny”. Doko­na­ła tego w 1996 r. gru­pa naukow­ców z Genui w arty­ku­le nauko­wym zaty­tu­ło­wa­nym „Odwró­cić cykl życio­wy”. I mimo że mate­riał pod­wa­żył dotych­czas nie­pod­wa­żal­ne pra­wo natu­ry – rodzisz się, a potem umie­rasz – to nie wywo­łał spo­dzie­wa­nej sen­sa­cji. Od momen­tu publi­ka­cji brać nauko­wa nie poczy­ni­ła wiel­kich postę­pów w bada­niu Tur­ri­top­sis dohr­nii.

„Komór­ki róż­ni­cu­ją się i prze­kształ­ca­ją w inne komór­ki”

Od 1996 r. uda­ło się jed­nak dowie­dzieć, że odwró­ce­nie pro­ce­su sta­rze­nia u tego stuł­bio­pła­wa nastę­pu­je w momen­cie, gdy orga­nizm cho­ru­je, zosta­je zra­nio­ny czy w inny spo­sób doświad­cza poważ­ne­go ura­zu ze stro­ny czyn­ni­ków śro­do­wi­sko­wych. Wia­do­mo też, że w pro­ce­sie powro­tu do naj­wcze­śniej­szej fazy roz­wo­ju docho­dzi do tzw. trans­dy­fe­ren­cja­cji – komór­ki macie­rzy­ste prze­pro­gra­mo­wu­ją się i prze­kształ­ca­ją w inne­go rodza­ju komór­ki, co ozna­cza, że komór­ka nabłon­ko­wa może stać się komór­ką ner­wo­wą.

Oka­za­ło się też, że nie­śmier­tel­ne medu­zy w ostat­nich deka­dach bar­dzo się roz­prze­strze­ni­ły w wodach na całym świe­cie. Prze­wo­żo­ne przez okrę­ty zaj­mu­ją nowe tery­to­ria bły­ska­wicz­nie dosto­so­wu­jąc się do zasta­nych warun­ków. Zaj­mu­ją­ca się nimi prof. Maria Pia Migliet­ta nazwa­ła to „cichą inwa­zją”.

Mimo to cią­gle nie wia­do­mo naj­waż­niej­sze­go: dla­cze­go ich komór­ki potra­fią się nie­skoń­czo­ną licz­bę razy róż­ni­co­wać. Na świe­cie jest zresz­tą bar­dzo mało spe­cja­li­stów, któ­rzy zaj­mu­ją się stuł­bio­pła­wa­mi. Jak powie­dział „NYT” prof. bio­lo­gii mor­skiej James Carl­ton, jest dobrze, jeże­li w kra­ju znaj­dzie się jeden albo dwóch takich eks­per­tów.