Tajemnica nieśmiertelności człowieka tkwi w… meduzie

To odkry­cie pod­wa­ży­ło pod­sta­wo­we pra­wo natu­ry – rodzisz się, a potem umie­rasz. Tur­ri­top­sis dohr­nii, jeden z gatun­ków stuł­bio­pła­wa, cha­rak­te­ry­zu­je to, że jego komór­ki mogą się róż­ni­co­wać w nie­skoń­czo­ność. – Gdy­by uda­ło nam się odkryć, w jaki spo­sób im się to uda­je, mogli­by­śmy dać ludziom nie­śmier­tel­ność – uwa­ża Shin Kubo­ta, któ­ry zaj­mu­je się nie­zwy­kłym stuł­bio­pła­wem od 15 lat. Histo­rię jego zma­gań opi­sał „New York Times”.

„Minę­ły 4 tysią­ce lat – nie­wie­le wię­cej upły­nę­ło od momen­tu, w któ­rym zaczę­li­śmy odmie­rzać czas – od kie­dy Gil­ga­mesz mówił Utna­pisz­ti, że sekret nie­śmier­tel­no­ści tkwi w kora­lu na dnie oce­anu. Czło­wiek nie­śmier­tel­ny byt odkrył jed­nak dopie­ro w 1988 r. – i rze­czy­wi­ście żył on na dnie oce­anu” – tak zaczy­na się okład­ko­wy esej Natha­nie­la Richa z „New York Times Magazine”.

„Nieśmiertelna meduza”, „meduza Benjamina Buttona”

Odkry­cia – jak przy­po­mi­na Rich – doko­nał przy­pad­kiem nie­miec­ki stu­dent bio­lo­gii mor­skiej mają­cy nie­wie­le ponad 20 lat. Chri­stian Som­mer spę­dzał waka­cje na wło­skim wybrze­żu, gdzie prze­pro­wa­dzał bada­nia nad stuł­bio­pła­wa­mi, nie­wiel­ki­mi bez­krę­gow­ca­mi, któ­re w zależ­no­ści od fazy życio­wej mogą przy­po­mi­nać albo medu­zę, albo koral. Wśród setek orga­ni­zmów, któ­re zebrał pod­czas swo­ich mor­skich poszu­ki­wań, zna­lazł się ówcze­śnie mało zna­ny naukow­com gatu­nek zwa­ny Tur­ri­top­sis dohr­nii. Dziś jest on zna­ny jako „nie­śmier­tel­na medu­za” albo „medu­za Ben­ja­mi­na Buttona”.

Som­mer umie­ścił swo­je zna­le­zi­ska na szal­kach Petrie­go, by móc obser­wo­wać ich pro­ce­sy roz­rod­cze. Po paru dniach zauwa­żył jed­nak coś dziw­ne­go – Tur­ri­top­sis dohr­nii odma­wiał zakoń­cze­nia swo­je­go żywo­ta. Zamiast tego zaczy­nał się odmła­dzać, aż wra­cał do naj­wcze­śniej­szej fazy swo­je­go roz­wo­ju – i od tego momen­tu ponow­nie zaczy­nał się roz­wi­jać normalnie.

Nie­miec­ki stu­dent na począt­ku nie pojął wagi swo­je­go odkry­cia. Musia­ło minąć 8 lat, zanim pierw­szy raz uży­to w sto­sun­ku do tego dziw­ne­go stuł­bio­pła­wu okre­śle­nia „nie­śmier­tel­ny”. Doko­na­ła tego w 1996 r. gru­pa naukow­ców z Genui w arty­ku­le nauko­wym zaty­tu­ło­wa­nym „Odwró­cić cykl życio­wy”. I mimo że mate­riał pod­wa­żył dotych­czas nie­pod­wa­żal­ne pra­wo natu­ry – rodzisz się, a potem umie­rasz – to nie wywo­łał spo­dzie­wa­nej sen­sa­cji. Od momen­tu publi­ka­cji brać nauko­wa nie poczy­ni­ła wiel­kich postę­pów w bada­niu Tur­ri­top­sis dohr­nii.

„Komórki różnicują się i przekształcają w inne komórki”

Od 1996 r. uda­ło się jed­nak dowie­dzieć, że odwró­ce­nie pro­ce­su sta­rze­nia u tego stuł­bio­pła­wa nastę­pu­je w momen­cie, gdy orga­nizm cho­ru­je, zosta­je zra­nio­ny czy w inny spo­sób doświad­cza poważ­ne­go ura­zu ze stro­ny czyn­ni­ków śro­do­wi­sko­wych. Wia­do­mo też, że w pro­ce­sie powro­tu do naj­wcze­śniej­szej fazy roz­wo­ju docho­dzi do tzw. trans­dy­fe­ren­cja­cji – komór­ki macie­rzy­ste prze­pro­gra­mo­wu­ją się i prze­kształ­ca­ją w inne­go rodza­ju komór­ki, co ozna­cza, że komór­ka nabłon­ko­wa może stać się komór­ką nerwową.

Oka­za­ło się też, że nie­śmier­tel­ne medu­zy w ostat­nich deka­dach bar­dzo się roz­prze­strze­ni­ły w wodach na całym świe­cie. Prze­wo­żo­ne przez okrę­ty zaj­mu­ją nowe tery­to­ria bły­ska­wicz­nie dosto­so­wu­jąc się do zasta­nych warun­ków. Zaj­mu­ją­ca się nimi prof. Maria Pia Migliet­ta nazwa­ła to „cichą inwazją”.

Mimo to cią­gle nie wia­do­mo naj­waż­niej­sze­go: dla­cze­go ich komór­ki potra­fią się nie­skoń­czo­ną licz­bę razy róż­ni­co­wać. Na świe­cie jest zresz­tą bar­dzo mało spe­cja­li­stów, któ­rzy zaj­mu­ją się stuł­bio­pła­wa­mi. Jak powie­dział „NYT” prof. bio­lo­gii mor­skiej James Carl­ton, jest dobrze, jeże­li w kra­ju znaj­dzie się jeden albo dwóch takich ekspertów.

„Myślę, że moglibyśmy dać ludziom nieśmiertelność”

Kolej­ne wyzwa­nie to fakt, że trud­no stwo­rzyć w labo­ra­to­rium warun­ki odpo­wied­nie do hodo­wa­nia stuł­bio­pła­wów. Na świe­cie jest tyl­ko jeden nauko­wiec, któ­ry poświę­cał się temu przez dłuż­szy czas. Japoń­czyk Shin Kubo­ta zaj­mu­je się hodow­lą poli­pów Tur­ri­top­sis od 15 lat. Miesz­ka w Shi­ra­ha­mie na połu­dnie od Kio­to, ma małe labo­ra­to­rium i kil­ku współ­pra­cow­ni­ków. Według Richa 60-let­ni Kubo­ta to dziś jedy­na szan­sa świa­ta na odkry­cie tajem­nic „medu­zy Ben­ja­mi­na Buttona”.

Wie­lu naukow­ców zacho­wu­je scep­ty­cyzm co do poten­cjal­nej wagi odkry­cia tego, co stoi za róż­ni­cu­ją­cy­mi się w nie­skoń­czo­ność komór­ka­mi tego stuł­bio­pła­wa. Do tych naukow­ców na pew­no jed­nak nie nale­ży badacz z Shi­ra­ha­my. – Zasto­so­wa­nie tej samej zasa­dy trans­dy­fe­ren­cja­cji do orga­ni­zmów ludz­kich to dziś naj­więk­sze marze­nie. Jak już uda nam się dowie­dzieć, w jaki spo­sób te medu­zy potra­fią się odmła­dzać, powin­ni­śmy doko­nać wiel­kich rze­czy. Według mnie mogli­by­śmy dać ludziom nie­śmier­tel­ność – oce­nił Kubo­ta w roz­mo­wie z Richem, któ­ry spę­dził z nim cały tydzień.

Japoń­czyk odrzu­ca też argu­men­ty innych bada­czy, któ­rzy utrzy­mu­ją, że nawet jak uda się doko­nać tego odkry­cia, to prze­ło­mu nie będzie, bo stuł­bio­pła­wy są zbyt róż­ne od ludzi. – Pod wzglę­dem gene­tycz­nym z medu­za­mi mamy szo­ku­ją­co dużo wspól­ne­go – przy­znał mu rację w roz­mo­wie z „NYT” Kevin J. Peter­son, pale­obio­log mole­ku­lar­ny. – Poza tym, że ludz­ki genom jest zdu­blo­wa­ny, to od stro­ny gene­tycz­nej czło­wiek wyglą­da zupeł­nie jak te cho­ler­ne medu­zy – dodał.

„To komórki są nieśmiertelne, nie sam organizm”

Mimo wszyst­ko Tur­ri­top­sis dohr­nii nie są zupeł­nie „nie­śmier­tel­ne” – w grun­cie rze­czy łatwo je zabić. Groź­ne dla nich są przede wszyst­kim śli­ma­ki mor­skie. Łatwo też duszą się przy­gnie­cio­ne mate­rią orga­nicz­ną. – To cudy natu­ry, ale cią­gle nie­kom­plet­ne – przy­znał Kubota.

Trans­dy­fe­ren­cja­cja ozna­cza też, że w momen­cie, gdy ten stuł­bio­pław cofa się do swo­jej naj­wcze­śniej­szej fazy roz­wo­ju i zaczy­na roz­wi­jać się ponow­nie, to rośnie już jako inny orga­nizm niż ten, któ­ry zaczął się odmła­dzać. – Nie­śmier­tel­ność to kwe­stia seman­ty­ki. W tym przy­pad­ku to komór­ki są nie­śmier­tel­ne, nie sam orga­nizm – wyjaśnił.

A to ozna­cza, że gdy­by zasto­so­wać tu popu­lar­ne porów­na­nie Tur­ri­top­sis dohr­nii do posta­ci gra­nej przez Bra­da Pit­ta, to histo­ria Ben­ja­mi­na But­to­na skoń­czy­ła­by się w ten spo­sób – wró­cił­by on w koń­cu do fazy zarod­ka, by odro­dzić się już jako kom­plet­nie inny czło­wiek, z nowym mózgiem, nowym ser­cem, nowym ciałem.

Źró­dło: Gazeta.pl